中草药化学是运用现代化学理论和方法研究中草药中的化学成分的科学。这些成分复杂多样,包括糖类、氨基酸、蛋白质、油脂、蜡、酶、色素、维生素、有机酸、鞣质、无机盐、挥发油、生物碱和苷类等。每种中草药通常含有多种化学成分。
其中,具有明显生物活性并能发挥医疗作用的成分称为有效成分,如生物碱、苷类、挥发油及氨基酸等。因此,许多中草药之所以具备医疗效果,主要归因于它们的有效成分,例如黄连中的抗菌消炎小檗碱(黄连素)、麻黄中的平喘麻黄碱和萝芙木中的降压成分利血平等。
除此之外,还有一些在中草药里普遍存在但通常没有生物活性、不起医疗作用的成分,称为“无效成分”,如糖类、蛋白质、色素、树脂及无机盐等。不过,在有效与无效之间并没有绝对界限,有些原来被认为是无效的成分后来因发现其具有生物活性而成为有效成分。
近代科学的发展使得各种精密分离方法趋向快速定量,这使中草药化学成分的研究更加深入。尤其是气相层析和质谱法联用技术的应用,将分离、纯化和鉴定步骤合并,大大提高了结构测定的速度与准确性,并为中草药化学研究提供了广阔前景。
自20世纪50年代以来,由于从民间药材萝芙木中发现了降低血压的生物碱利血平,以及从长春花中发现了抗癌有效成分长春碱,国际科学界重新重视对民间植物药材的研究。尤其是各国竞相从植物药材中筛选出抗癌有效成分,国内如从青蒿中发现速效抗疟药青蒿素,从仙鹤草根芽中分离出具有良好驱绦虫作用的鹤草酚等都证明了中草药化学的进步。
未来,在重大疾病治疗药物研究方面,预计会从植物成分中获得新的突破。在这一基础上,植物组织培养作为一种新学科应运而生,旨在通过人工培养来定向产生大量有利于工业生产的有效成分。例如人参的组织培养粗皂苷含量高达21%。
此外,化学植物分类学的发展也促进了对植物代谢产物(化学成分)分布规律的研究,这将有助于从化学成分的角度研究植物亲缘关系,并为植物成分生物合成途径提供新的研究方法。
中文名称 | 英文名称 | CAS号 | 化学式 | 结构式图片 |
---|---|---|---|---|
儿茶素; 棓儿茶酸 | (+)-gallocatechin | 970-73-0 | C15H14O7 |
|
偏诺皂苷元 | pennogenin | 507-89-1 | C27H42O4 |
|
保幼激素3 | methyl (2E,6E)-9-[(2R,3S)-3-ethyl-3-methyloxiran-2-yl]-3,7-dimethylnona-2,6-dienoate | 34218-61-6 | C17H28O3 |
|
伪绵马素 | pseudoaspidin | 478-28-4 | C25H32O8 |
|
伪原薯蓣皂苷 | Pseudoprotodioscin | 102115-79-7 | C51H82O21 |
|
伞菌酸水合物 | Agaric acid | 666-99-9 | C22H40O7 |
|
人参皂苷Rk1 | 3β-O-[β-D-glucopyranosyl-(1→2)-β-D-glucopyranosyl]-5R,9R,13R-dammarane-20(21),24(25)-diene-12β-ol | 494753-69-4 | C42H70O12 |
|
人参炔三醇 | (3R,9R,10R)-panaxytriol | 87005-03-6 | C17H26O3 |
|
京尼平苷酸 | geniposidic acid | 27741-01-1 | C16H22O10 |
|
五氟硝基苯 | solanidine | 80-78-4 | C27H43NO |
|
五味子甲素 | schisandrin A | 61281-38-7 | C24H32O6 |
|
五味子丙素 | schisandrinC | 61301-33-5 | C22H24O6 |
|
二氢辣椒素 | dihydrocapsaicin | 19408-84-5 | C18H29NO3 |
|
二氢羊毛固醇 | 24,25-dihydrolanosterol | 79-62-9 | C30H52O |
|
二(2-噻吩基)乙醇酸东莨菪酯 | scopine di(2-thienyl) glycolate | 136310-64-0 | C18H19NO4S2 |
|
乙酰基升麻醇木糖苷 | 25-O-acetylcimigenol-3-O-β-D-xylopyranoside | 27994-12-3 | C37H58O10 |
|
乙基芸苔素内酯 | Homobrassinolide | 74174-44-0 | C29H50O6 |
|
乌头原碱 | (2R,3R,5R,6S,7S,8R,13R,14R,16S,17S,18R)-11-ethyl-6,16,18-trimethoxy-13-(methoxymethyl)-11-azahexacyclo[7.7.2.12,5.01,10.03,8.013,17]nonadecane-4,5,7,8,14-pentol | 509-20-6 | C25H41NO9 |
|
久洛尼定 | julolidine | 479-59-4 | C12H15N |
|
中乌头碱 | [(2R,3R,5R,6S,7S,8R,13R,14R,16S,17S,18R)-8-acetyloxy-5,7,14-trihydroxy-6,16,18-trimethoxy-13-(methoxymethyl)-11-methyl-11-azahexacyclo[7.7.2.12,5.01,10.03,8.013,17]nonadecan-4-yl] benzoate | 2752-64-9 | C33H45NO11 |
|
丙二酰染料木苷 | 6''-O-malonylgenistin | 51011-05-3 | C24H22O13 |
|
三尖杉宁碱 | cephalomannine | 71610-00-9 | C45H53NO14 |
|
γ-亚麻酸 | all-cis-6,9,12-octadecatrienoic acid | 506-26-3 | C18H30O2 |
|
α-倒捻子素 | α-mangostin | 6147-11-1 | C24H26O6 |
|
gamma-光秋水仙碱 | β-lumicolchicine | 6901-14-0 | C22H25NO6 |
|
beta-乳香酸 | beta-boswellic acid | 631-69-6 | C30H48O3 |
|
a-波菜甾醇 | Spinasterol | 481-18-5 | C29H48O |
|
[8]-姜酚 | [8]-gingerol | 23513-08-8 | C19H30O4 |
|
S-(+)-N-去甲基美芬妥英 | (+)-Nirvanol | 65567-34-2 | C11H12N2O2 |
|
N,N二甲基二吖啶硝酸盐 | 10-Methyl-9-(10-methylacridin-10-ium-9-yl)acridin-10-ium;nitrate | 2315-97-1 | C28H22N3O3+ |
|
N,N-二甲基鞘胺醇 | N,N-dimethylsphingosine | 119567-63-4 | C20H41NO2 |
|
L-苏式-二氢鞘胺醇 | (2R,3S)-2-aminooctadecane-1,3-diol | 3102-56-5 | C18H39NO2 |
|
DL-盐酸胡秃子碱 | 1-methyl-2,3,4,9-tetrahydro-1H-pyrido[3,4-b]indole hydrochloride | 6678-82-6 | C12H14N2*ClH |
|
DL-氢溴酸劳丹素 | Laudanosoline | 485-33-6 | C17H19NO4 |
|
D-松醇 | D-pinitol | 10284-63-6 | C7H14O6 |
|
9H-吡啶[3,4-b]吲哚 | Betacarboline | 244-63-3 | C11H8N2 |
|
9,10,16-三羟基十六烷酸 | threo-9,10,16-trihydroxyhexadecanoic acid | 533-87-9 | C16H32O5 |
|
8-表番木鳖酸 | 8-epiloganic acid | 82509-41-9 | C16H24O10 |
|
8-溴次黄嘌呤 | 8-bromohypoxanthine | 56046-36-7 | C5H3BrN4O |
|
8-姜酚 | theaflavin-3,3'-di-o-gallate | 30462-35-2 | C43H32O20 |
|
7-羟基香豆素 | 7-hydroxy-2H-chromen-2-one | 93-35-6 | C9H6O3 |
|
7-去甲基银杏双黄酮 | bilobetin | 521-32-4 | C31H20O10 |
|
7-O-甲基莫诺苷 | 7-O-methylmorroniside | 41679-97-4 | C18H28O11 |
|
6-姜烯酚 | [6]-shogaol | 555-66-8 | C17H24O3 |
|
6-O-乙酰染料木苷 | genistein-7-O-β-D-(6''-O-acetylglucopyranoside) | 73566-30-0 | C23H22O11 |
|
6''-O-乙酰黄豆黄苷 | 6''-O-Acetylglycitin | 134859-96-4 | C24H24O11 |
|
5-甲氧基-7-(3,3-二甲基烯丙氧基)香豆素 | 5-methoxy-7-O-(3,3-dimethylallyl)coumarin | 30779-96-5 | C15H16O4 |
|
5,5-二甲基海因 | 5,5-dimethyl-imidazolidine-2,4-dione | 77-71-4 | C5H8N2O2 |
|
4’,6,7-三甲氧基异黄酮 | 4',6,7-trimethoxy-isoflavone | 798-61-8 | C18H16O5 |
|
4-羟基-3-甲氧基苄醇 | 4-hydroxymethyl-2-methoxyphenol | 498-00-0 | C8H10O3 |
|