摩熵化学
数据库官网
小程序
打开微信扫一扫
首页 分子通 化学资讯 化学百科 反应查询 关于我们
请输入关键词

生物碱

生物碱是一类含有氮元素并具有生理活性的天然化合物,大多数具有复杂的氮杂环结构,少数则为非氮杂环有机胺类。它们通常表现出类似碱的行为,在早期曾被译作“膺碱”。尽管某些维生素、氨基酸和肽类等也属于含氮化合物,但习惯上并不归于生物碱范畴。实际上,生物碱至今没有一个严格而确切的定义。

自然界中广泛存在生物碱,尤其在植物界更为常见,动物界也有发现,例如蟾酥中的蟾酥碱(bufotenine)和地龙中的6-氧嘌呤(hypoxanthine)。据统计,在至少140种植物中发现了生物碱,特别是罂粟科、防己科、茄科、豆科、夹竹桃科、毛茛科、小蘖科等。一般来说,双子叶植物含有的生物碱较多,单子叶植物较少,裸子植物和羊齿植物则更少见。含有生物碱的植物通常会包含多种化学结构相似的生物碱。亲缘关系相近的植物所含生物碱的结构往往也较为相似。

生物碱的分类方法多种多样,可按植物来源、生理效应或化学结构进行分类,而后者更为合理。常见的类型包括吡咯类、吡啶类、喹啉类、异喹啉类、吲哚类、咪唑类、嘌呤类、莨菪烷类、萜类、甾体类和有机胺类等。有人将生物碱划分为59种类型,这说明了其结构的复杂性。

除了极少数在室温下为液体的生物碱外,大多数都是结晶型固体,通常无色并具有苦味,具备旋光性和左旋性质。它们呈碱性,这种特性与其分子结构特别是氮原子的结合状态密切相关。季铵类生物碱表现为强碱性,而叔胺和仲胺类生物碱则为中强至弱碱性。某些生物碱分子含有酚基或羧基,因此具有酸碱两性的反应性质。植物中的生物碱通常与有机酸形成盐,或者与糖类缩合生成苷;少数非常弱的生物碱则以游离状态存在。通过碱化处理生物碱盐或水解生物碱苷可获得游离的碱。多数生物碱不溶于水,但易溶于苯、氯仿、乙醚、丙酮和乙醇等有机溶剂中,在稀酸溶液中会形成盐并溶解。

提取生物碱的方法多样,通常先将样品粉碎后用水、稀酸水或乙醇进行提取,然后浓缩提取液并碱化后再用有机溶剂萃取总生物碱。另一种方法是首先碱化样品,再使用有机溶剂提取总生物碱。总碱可采用色谱法或其他方法分离,少数具有挥发性或升华性的生物碱可通过水蒸气蒸馏或升华法制备纯品。

植物体内的生物碱虽然含量较低,但与人类关系密切。人类很早就认识到某些含生物碱的植物或粗提物可用于治病或制毒药。自1806年Serturner从罂粟中分离出吗啡以来,至今已有超过6000种从动植物提取的生物碱被发现,并且其中有近百种已应用于临床。许多生物碱具有治疗价值,如小蘖碱(黄连根茎中的主要成分)具有抗菌消炎作用;利血平来自萝芙木,用于降血压;加兰他敏(石蒜中的一种成分)能缓解小儿麻痹后遗症;吗啡碱(罂粟果皮中含有的著名镇痛剂)、奎宁碱(解热药)、三尖杉碱和长春花碱(抗癌良药)以及秋水仙素(可人工诱导多倍体产生)。某些生物碱还被用作农业杀虫剂。在脊椎动物和无脊椎动物体内也发现了生物碱,其中一些与它们食用的植物有关,例如蟾蜍、蝾螈和某些鱼类中的生物碱被认为是真正的动物代谢产物。

中文名称 英文名称 CAS号 化学式 结构式图片
1-(1-氧代-3-苯基丙基)-1H-吡咯 N-(3-phenylpropanoyl)pyrrole 112448-69-8 C13H13NO
1-(1-氧代-3-苯基丙基)-1H-吡咯
1,4-二氢-1-甲基-4-氧代-3-吡啶甲腈 1-Methyl-3-cyano-4-pyridon 767-98-6 C7H6N2O
1,4-二氢-1-甲基-4-氧代-3-吡啶甲腈
1,3-二羟基-4-甲氧基-10-甲基吖啶-9(10H)-酮 1,3-Dihydroxy-4-methoxy-10-methylacridin-9(10H)-one 1189362-86-4 C15H13NO4
1,3-二羟基-4-甲氧基-10-甲基吖啶-9(10H)-酮
1,3-二氢-3-羟基-3-(2-氧代丙基)-2H-吲哚-2-酮 3-hydroxy-3-(2-oxopropyl)indolin-2-one 33417-17-3 C11H11NO3
1,3-二氢-3-羟基-3-(2-氧代丙基)-2H-吲哚-2-酮
1,2,3,5-四氢-2,2,5,5,7-五甲基-6H-吡咯并[3,2-B]吡啶-6-酮 agrocybenine 178764-92-6 C12H18N2O
1,2,3,5-四氢-2,2,5,5,7-五甲基-6H-吡咯并[3,2-B]吡啶-6-酮
(±)-毒藜碱 anabasine 13078-04-1 C10H14N2
(±)-毒藜碱
(9Z,12Z,15Z)-N-苄基-9,12,15-十八碳三烯酰胺 (9Z,12Z,15Z)-N-benzyloctadeca-9,12,15-trienamide 883715-18-2 C25H37NO
(9Z,12Z,15Z)-N-苄基-9,12,15-十八碳三烯酰胺
(8As)-六氢吡咯并[1,2-a]吡嗪-1,4-二酮 (S)-hexahydropyrrolo[1,2-a]pyrazine-1,4-dione 3705-27-9 C7H10N2O2
(8As)-六氢吡咯并[1,2-a]吡嗪-1,4-二酮
(3S,8aS)-六氢-3-甲基吡咯并[1,2-a]吡嗪-1,4-二酮 (3S,8aS)-3-methylhexahydropyrrolo[1,2-a]pyrazine-1,4-dione 36357-32-1 C8H12N2O2
(3S,8aS)-六氢-3-甲基吡咯并[1,2-a]吡嗪-1,4-二酮
(3S,8aS)-3-(1H-吲哚-3-基甲基)-2,3,6,7,8,8a-六氢吡咯并[2,1-f]吡嗪-1,4-二酮 brevianamide F 38136-70-8 C16H17N3O2
(3S,8aS)-3-(1H-吲哚-3-基甲基)-2,3,6,7,8,8a-六氢吡咯并[2,1-f]吡嗪-1,4-二酮
(3R,8aS)-六氢-3-异丙基吡咯并[1,2-a]吡嗪-1,4-二酮 (3R,8aS)-hexahydro-3-(1-methylethyl)pyrrolo[1,2-a]pyrazine-1,4-dione 27483-18-7 C10H16N2O2
(3R,8aS)-六氢-3-异丙基吡咯并[1,2-a]吡嗪-1,4-二酮
(3R,8aS)-六氢-3-异丁基吡咯并[1,2-a]吡嗪-1,4-二酮 (3R,8aS)-hexahydro-3-(2-methylpropyl)pyrrolo[1,2-a]pyrazine-1,4-dione 36238-67-2 C11H18N2O2
(3R,8aS)-六氢-3-异丁基吡咯并[1,2-a]吡嗪-1,4-二酮
(2E)-3-苯基-1-(1H-吡咯-1-基)-2-丙烯-1-酮 (2E)-3-phenyl-1-pyrrol-1-yl-2-propen-1-one 252248-89-8 C13H11NO
(2E)-3-苯基-1-(1H-吡咯-1-基)-2-丙烯-1-酮
(2E)-3-(4-甲氧基苯基)-1-(1H-吡咯-1-基)-2-丙烯-1-酮 (E)-3-(4-methoxyphenyl)-1-(1H-pyrrol-1-yl)prop-2-en-1-one 736140-70-8 C14H13NO2
(2E)-3-(4-甲氧基苯基)-1-(1H-吡咯-1-基)-2-丙烯-1-酮
(10R,11S,12S)-11,12-二氢-12-羟基-6,6,10,11-四甲基-4-丙基-2H,6H,10H-苯并(1,2-b:3,4-b':5,6-b'')三吡喃-2-酮 (+)-calanolide A 142632-32-4 C22H26O5
(10R,11S,12S)-11,12-二氢-12-羟基-6,6,10,11-四甲基-4-丙基-2H,6H,10H-苯并(1,2-b:3,4-b':5,6-b'')三吡喃-2-酮
(-)-巴婆碱 (R)-asimilobine 6871-21-2 C17H17NO2
(-)-巴婆碱
(+)-阿枯米定碱 Akuammidine 639-36-1 C21H24N2O3
(+)-阿枯米定碱
(+)-延胡索碱 (6aS)-(+)-corydine 476-69-7 C20H23NO4
(+)-延胡索碱
(+)-N-甲基石榴碱; (alphaS,2R)-alpha,1-二甲基-2-哌啶乙醇 (+)-1-(1-methyl-piperidin-2-yl)-propan-2-ol 41447-16-9 C9H19NO
(+)-N-甲基石榴碱; (alphaS,2R)-alpha,1-二甲基-2-哌啶乙醇
—— [(1R,2R,3E,5R,7S,9E,11R,14S,15R,16S)-16-benzyl-5,12-dihydroxy-5,7,14-trimethyl-13-methylidene-6,18-dioxo-17-azatricyclo[9.7.0.01,15]octadeca-3,9-dien-2-yl] acetate 22144-77-0 C30H37NO6
[(1R,2R,3E,5R,7S,9E,11R,14S,15R,16S)-16-benzyl-5,12-dihydroxy-5,7,14-trimethyl-13-methylidene-6,18-dioxo-17-azatricyclo[9.7.0.01,15]octadeca-3,9-dien-2-yl] acetate
—— [(2S,4R)-9,9-dimethyl-3-oxa-9-azoniatricyclo[3.3.1.02,4]nonan-7-yl] (2S)-3-hydroxy-2-phenylpropanoate;nitrate 6106-46-3 C18H24N2O7
[(2S,4R)-9,9-dimethyl-3-oxa-9-azoniatricyclo[3.3.1.02,4]nonan-7-yl] (2S)-3-hydroxy-2-phenylpropanoate;nitrate
—— Tubotaiwin 6711-69-9 C20H24N2O2
Tubotaiwin
—— Brucine sulfate 5787-00-8 C46H54N4O12S
Brucine sulfate
—— (2R,5R,7R,8R,13R,16S,17R)-11-ethyl-7,16-dihydroxy-13-methyl-6-methylidene-11-azahexacyclo[7.7.2.15,8.01,10.02,8.013,17]nonadecan-4-one 509-24-0 C22H31NO3
(2R,5R,7R,8R,13R,16S,17R)-11-ethyl-7,16-dihydroxy-13-methyl-6-methylidene-11-azahexacyclo[7.7.2.15,8.01,10.02,8.013,17]nonadecan-4-one
—— (2'S,3S,5'S,6'R,11'S)-2'-ethenyl-4'-methylspiro[1H-indole-3,7'-9-oxa-4-azatetracyclo[6.3.1.02,6.05,11]dodecane]-2-one 509-15-9 C20H22N2O2
(2'S,3S,5'S,6'R,11'S)-2'-ethenyl-4'-methylspiro[1H-indole-3,7'-9-oxa-4-azatetracyclo[6.3.1.02,6.05,11]dodecane]-2-one
—— Tomatine (85%) 17406-45-0 C50H83NO21
Tomatine (85%)
—— Anaspaz 620-61-1 C34H52N2O12S
Anaspaz
—— (1'R,3S,5'S,6'S,8'R)-2'-Ethenyl-4'-methylspiro[1H-indole-3,7'-9-oxa-4-azatetracyclo[6.3.1.02,6.05,11]dodecane]-2-one 509-15-9 C20H22N2O2
(1'R,3S,5'S,6'S,8'R)-2'-Ethenyl-4'-methylspiro[1H-indole-3,7'-9-oxa-4-azatetracyclo[6.3.1.02,6.05,11]dodecane]-2-one
—— p-Hydroxy-N,N-dimethylphenethylamine sulfate 622-64-0 C20H30N2O6S-2
p-Hydroxy-N,N-dimethylphenethylamine sulfate
—— [(1S,5R)-8-methyl-8-azabicyclo[3.2.1]octan-3-yl] (2R)-2-hydroxy-2-phenylacetate;hydrochloride 637-21-8 C16H22ClNO3
[(1S,5R)-8-methyl-8-azabicyclo[3.2.1]octan-3-yl] (2R)-2-hydroxy-2-phenylacetate;hydrochloride
—— Bis(5'alpha-benzyl-9,10alpha-dihydro-12'-hydroxy-2'-methylergotaman-3',6',18-trione) (R-(R*,R*))-tartrate 5989-77-5 C136H154N20O26
Bis(5'alpha-benzyl-9,10alpha-dihydro-12'-hydroxy-2'-methylergotaman-3',6',18-trione) (R-(R*,R*))-tartrate
—— Strychnine sulfate 60-41-3 C42H46N4O8S
Strychnine sulfate
—— 3-Epiquinamine 464-86-8 C19H24N2O2
3-Epiquinamine
—— Methyloctatropine bromide 80-50-2 C17H32BrNO2
Methyloctatropine bromide
—— Atropine hydrobromide 306-03-6 C17H24BrNO3
Atropine hydrobromide
—— Cassiaside 123914-49-8 C20H20O9
Cassiaside
—— (1R,2S,4S,8S)-6-ethyl-1'-methoxyspiro[10-oxa-5-azatricyclo[5.3.1.04,8]undec-5-ene-2,3'-indole]-2'-one 82354-38-9 C19H22N2O3
(1R,2S,4S,8S)-6-ethyl-1'-methoxyspiro[10-oxa-5-azatricyclo[5.3.1.04,8]undec-5-ene-2,3'-indole]-2'-one
—— Lobeline sulfate 134-64-5 C44H56N2O8S
Lobeline sulfate
—— Hyoscine N-oxide 6106-81-6 C17H21NO5
Hyoscine N-oxide
—— (8R,10S,12S)-3,4,11,12-tetramethoxy-17-methyl-18-oxa-17-azapentacyclo[8.4.3.18,11.01,10.02,7]octadeca-2(7),3,5-triene-13,16-dione 51804-68-3 C21H25NO7
(8R,10S,12S)-3,4,11,12-tetramethoxy-17-methyl-18-oxa-17-azapentacyclo[8.4.3.18,11.01,10.02,7]octadeca-2(7),3,5-triene-13,16-dione
—— Einecs 230-008-1 6901-13-9 C22H25NO6
Einecs 230-008-1
—— Conopharyngine 76-98-2 C23H30N2O4
Conopharyngine
—— (8-methyl-8-azabicyclo[3.2.1]octan-3-yl) (2S)-3-hydroxy-2-phenylpropanoate;sulfuric acid 620-61-1 C34H48N2O10S
(8-methyl-8-azabicyclo[3.2.1]octan-3-yl) (2S)-3-hydroxy-2-phenylpropanoate;sulfuric acid
—— (-)-prostephanaberrine 105608-27-3 C19H21NO5
(-)-prostephanaberrine
—— Aspidospermidine-3-carboxylic acid, 4-(acetyloxy)-6,7-didehydro-3-hydroxy-16-methoxy-1-methyl-, methyl ester, (2beta,3beta,4beta,5alpha,12beta,19alpha)- 2182-14-1 C25H32N2O6
Aspidospermidine-3-carboxylic acid, 4-(acetyloxy)-6,7-didehydro-3-hydroxy-16-methoxy-1-methyl-, methyl ester, (2beta,3beta,4beta,5alpha,12beta,19alpha)-
—— (2'S,3S)-2'-ethenyl-4'-methylspiro[1H-indole-3,7'-9-oxa-4-azatetracyclo[6.3.1.02,6.05,11]dodecane]-2-one 509-15-9 C20H22N2O2
(2'S,3S)-2'-ethenyl-4'-methylspiro[1H-indole-3,7'-9-oxa-4-azatetracyclo[6.3.1.02,6.05,11]dodecane]-2-one
—— Nicotine Bi-L-(+)-tartrate Dihydrate 2624-48-8 C10H14N2 . 2C4H6O6
Nicotine Bi-L-(+)-tartrate Dihydrate
—— raucaffricine 31282-07-2 C27H32N2O8
raucaffricine
—— 4'-demethyl-4β-<2-<N-<2-(N',N'-dimethylamino)ethyl>-N-methylamino>ethyl>-4-desoxypodophyllotoxin 148262-19-5 C28H36N2O7
4'-demethyl-4β-<2-<N-<2-(N',N'-dimethylamino)ethyl>-N-methylamino>ethyl>-4-desoxypodophyllotoxin
—— indaconitine 4491-19-4 C34H47NO10
indaconitine